पितृपक्ष हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे. या काळात पूर्वजांना श्रद्धांजली वाहण्याची प्रथा आहे. पितृपक्षात श्राद्ध, पिंडदान आणि ब्राह्मण भोजन या विधी केल्या जातात.
पितृपक्षाची सुरुवात आणि समाप्ती
पितृपक्ष हा भाद्रपद महिन्यातील कृष्ण पक्षात येतो. या वर्षी पितृपक्ष 30 सप्टेंबरपासून सुरू होऊन 14 ऑक्टोबर रोजी संपेल. पितृपक्षात एकूण 16 दिवस असतात.
पितृपक्षात श्राद्ध करण्याचे महत्त्व
पितृपक्षात श्राद्ध करण्याचे अनेक महत्त्व आहे. यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- पितरांचे ऋण फेडणे: हिंदू धर्मानुसार, प्रत्येक व्यक्ती आपल्या जन्मापूर्वी अनेक जन्म घेत असते. या जन्मांमध्ये, आपण अनेक लोकांना त्रास दिलेला असतो. पितृपक्षात श्राद्ध केल्याने, या ऋणातून मुक्तता मिळते.
- वंशाची उन्नती: पितृपक्षात श्राद्ध केल्याने, वंशाची उन्नती होते. वंशजांना आरोग्य, सुख-समृद्धी आणि यश प्राप्त होते.
- पितरांची कृपा: पितृपक्षात श्राद्ध केल्याने, पितर प्रसन्न होतात आणि त्यांच्या आशीर्वादाने वंशजांना अनेक लाभ प्राप्त होतात.
श्राद्ध कसे करावे?
पितृपक्षात श्राद्ध करण्याचे दोन प्रकार आहेत.
- तिथीनुसार श्राद्ध: ज्या तिथीला पितर गेले असतील त्या तिथीला श्राद्ध केले जाते. जर तिथी माहित नसेल, तर पितृपक्षातील कोणत्याही दिवशी श्राद्ध करता येते.
- सवपित्री श्राद्ध: पितृपक्षातील अमावस्या दिवशी सर्व पितरांना एकत्र श्राद्ध केले जाते. हे श्राद्ध सर्व पितरांच्या शांतीसाठी केले जाते.
श्राद्ध करण्याची पद्धत
श्राद्ध करण्याची पद्धत ही प्राचीन काळापासून चालत आलेली आहे. श्राद्ध करण्यापूर्वी स्नान करून शुद्ध वस्त्र परिधान करावे. श्राद्ध स्थळी स्वच्छता राखावी. श्राद्ध करताना दक्षिण दिशेला तोंड करावे.
श्राद्ध विधीमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
- पूजा: श्राद्ध विधीची सुरुवात पूजा करून होते. पूजामध्ये पितरांच्या प्रतिमा किंवा तस्वीर ठेवून त्यांना नमस्कार केला जातो.
- तर्पण: तर्पण म्हणजे पितरांना पाणी अर्पण करणे. तर्पण करताना तीळ, कुशा आणि फुले वापरली जातात.
- पिंडदान: पिंडदान म्हणजे पितरांना अन्न अर्पण करणे. पिंडदान करताना ज्वारीच्या पिंडांचा वापर केला जातो.
- ब्राह्मण भोजन: श्राद्धाच्या शेवटी ब्राह्मणांना भोजन दिले जाते. ब्राह्मण भोजनाने पितरांना तृप्त केले जाते अशी समजूत आहे.
- श्राद्धाचे महत्त्व
श्राद्ध हे पूर्वजांच्या स्मरणार्थ केले जाते. श्राद्धाने पूर्वजांच्या आत्म्याला शांती मिळते अशी समजूत आहे. तसेच, श्राद्धाने पितरांच्या आशीर्वादाने आपल्या जीवनात सुख, समृद्धी आणि आरोग्य मिळते असे मानले जाते.
पितृपक्षात कराव्यात अशी काही गोष्टी
- श्राद्ध करणे: श्राद्ध हा पितृपक्षात केला जाणारा सर्वात महत्त्वाचा विधी आहे. श्राद्धाने पूर्वजांच्या आत्म्याला शांती मिळते.
- दानधर्म करणे: पितृपक्षात दानधर्म केल्याने पूर्वज प्रसन्न होतात. दानधर्मात अन्नदान, वस्त्रदान, पाणीदान इत्यादींचा समावेश होतो.
- पितरांना प्रार्थना करणे: पितृपक्षात पूर्वजांना प्रार्थना करून त्यांच्या आशीर्वादाची याचना करावी.
- पितरांच्या स्मृती जपणे: पितृपक्षात पूर्वजांच्या स्मृती जपण्यासाठी त्यांच्याबद्दल विचार करावे आणि त्यांना श्रद्धांजली वाहावी.
पितृपक्षात करू नयेत अशी काही गोष्टी
- मद्यपान आणि मांसाहार करणे: पितृपक्षात मद्यपान आणि मांसाहार करणे टाळावे.
- आळशीपणा करणे: पितृपक्षात आळशीपणा करणे टाळावे.
- अश्लिल भाषा बोलणे: पितृपक्षात अश्लील भाषा बोलणे टाळावे.
पितृपक्ष हा आपल्या पूर्वजांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा एक उत्तम मार्ग आहे. या काळात आपल्या पूर्वजांचे स्मरण करून त्यांना श्राद्ध केल्याने, आपण त्यांच्या ऋणातून मुक्त होऊ शकतो आणि त्यांच्या आशीर्वादाने आपले जीवन सुखी आणि समृद्ध बनवू शकतो.
ही माहिती केवळ सामान्य ज्ञानासाठी दिलेली आहे. पूर्ण फलप्राप्ती साठी कृपया अधिकारी व्यक्ती किंवा क्षेत्रोपाध्ये ह्यांचा सल्ला घ्यावा.